Niestabilność stawów MTP najczęściej dotyczy drugiego, rzadziej trzeciego i pozostałych promieni stopy i jest spowodowana uszkodzeniem stabilizatorów podeszwowych stawów MTP (płytki podeszwowej i torebki stawowej), która nieleczona postępuje i doprowadza do grzbietowego zwichnięcia paliczka podstawnego na kość śródstopia. Zwykle niestabilność stawów MTP towarzyszy młotkowate zniekształcenie palca. Przy często współistniejącej niewydolności więzadeł pobocznych stawu MTP palec przemieszcza się w stronę przyśrodkową lub boczną powodując nakładanie się na palec sąsiedni „crossover toe” co jest nierzadko spotykane w zaawansowanych paluchach koślawych, czy paluchu sztywnym. Wśród pozostałych przyczyn uszkodzenia podeszwowych stabilizatorów stawu MTP są przewlekłe choroby zapalne, a przede wszystkim RZS. Sumowanie się mikrourazów, bądź pojedynczy, ostry uraz przodostopia związany ze sportem lub wykonywaną pracą, również może uszkadzać bierne stabilizatory podeszwowe stawu MTP powodując wtórną niestabilność paliczka podstawnego, dewiację palca w płaszczyźnie strzałkowej i horyzontalnej oraz jego nakładanie się na palce sąsiednie. Niestabilność i podwichanie się stawu MTP prowadzi do przewlekłego zapalenia błony maziowej i dolegliwości bólowych będących jedną z częstszych przyczyn metatrsalgii. Najważniejszym dla rozpoznania niestabilności stawu MTP jest test szuflady przedniej, w którym badający usiłując grzbietowo przemieścić paliczek podstawny, wyczuwa jego patologiczną ruchomość lub nawet wykonuje grzbietowe zwichnięcie paliczka.
Rycina 1. Utrwalone nakładanie się palca II na paluch w zaawansowanych paluchach koślawych. Modzel ponad stawem PIP spowodowana drażnieniem przez but.
Ryc. 2. Podwichnięcie grzbietowe palca II stopy prawej oraz II i III stopy lewej spowodowane uszkodzeniem stabilizatorów podeszwowych stawów MTP spowodowane przewlekłym procesem zapalnym u pacjentki z RZS.
Rycina 3. Palec II młotkowaty i nakładanie się palca II na palucha (crossover toe). Niestabilność struktur podeszwowych stawu MTP II spowodowana długotrwałym ich przeciążeniem przy współistnieniu palucha koślawego.
Rycina 4. Nakładanie się palca II spowodowane urazowym uszkodzeniem stabilizatorów podeszwowych i wtórną niestabilnością stawu MTP II u młodego sportowca.